Turbina gwiżdże, tak mówi się potocznie o wydawaniu dźwięków przez turbosprężarkę. Składa się ona z dwóch podstawowych mechanizmów tj. sprężarki i turbiny. Wśród użytkowników aut utarła się dla turbosprężarki nazwa turbina. Sprężarkę nazywa się również zimną częścią turbosprężarki, natomiast turbinę gorącą. Każda z tych części spełnia różne zadania w samochodzie, ale jednocześnie współpracują one ze sobą w ściśle określony sposób. Polega to na tym, że sprężarka ma za zadanie sprężanie powietrza atmosferycznego przy użyciu talerza kompresji. Znajduje się on na wałku, na którym jest także wirnik turbiny. Sprężone powietrze tłoczy się do silnika, dzięki czemu następuje spalenie większej ilości paliwa i w konsekwencji osiągnięcie większej sprawności silnika.
Tymczasem właśnie zadaniem turbiny jest wprowadzanie w ruch talerza kompresji w sprężarce, który jest napędzany energią spalin wlatujących w wirnik turbiny. Należy podkreślić, iż temperatura turbiny jest bardzo wysoka i wynosi nawet 9000C. W związku z tym spaliny mogą osiągać bardzo wysokie temperatury. Z tego powodu pomiędzy sprężarką a turbiną instaluje się wymiennik ciepła, dzięki któremu temperatura w sprężarce może być zdecydowanie niższa tj. około 1000C. Zatem turbosprężarka, czy też inaczej turbodoładowanie, nazywane powszechnie turbo, jest elementem silnika spalinowego. Zwiększa jego moc, czyli doładowanie. Turbina ma duże wartości obrotów nawet 200 tysięcy razy na minutę.
Dlaczego turbina gwiżdże?
Główną przyczyną tego, że turbina gwiżdże, wyje, czy piszczy, jest jej niewłaściwe działanie. Gdy pracuje ona w sposób prawidłowy i równy, to nie wydaje niepokojących odgłosów. Ponadto funkcjonowanie jednostki napędowej jest niezaburzone, a samochód nie kopci i ma moc. W sytuacji, gdy usłyszymy gwizdanie turbiny na niskich obrotach bądź świst turbiny przy przyspieszaniu, to w zasadzie należy przypuszczać, że turbina jest niesprawna.
Innymi słowy, gwizd turbiny na zimnym silniku oraz powtarzająca się sytuacja, podczas której piszczy ona przy dodawaniu gazu, są informacją dla kierowcy o zepsutej turbinie. Oznacza to, iż wirnik turbiny wyrobił się w wyniku intensywnej eksploatacji w wysokiej temperaturze.
Dlaczego turbina gwiżdże — czynniki zewnętrzne
Najczęstszą przyczyną awarii turbiny są czynniki zewnętrzne, czyli nie znajdują się one w samej turbosprężarce, a w innym miejscu, a także wynikają z niewłaściwej dbałości o silnik z turbiną przez użytkowników. Nie posiada ona bowiem części, które są poddane nadmiernemu zużyciu, pracując w trybach, które zaprojektował producent. Ponadto żywotność jej jest porównywalna z czasem żywotności silnika.
Sami producenci turbosprężarek dbają o wysoką jakość swoich nowoczesnych produktów, które wytwarzają przy wykorzystywaniu wysoko zautomatyzowanych linii technologicznych i kontroli produkcji. Mimo tego czasami podczas eksploatacji turbosprężarki zdarza się, że turbina się uszkodzi i przestaje działać przedwcześnie. Występują też sytuacje, gdy nowa, dopiero co zamontowana turbosprężarka z jakichś przyczyn przestaje działać. Nie można wtedy przejechać nawet kilku metrów.
Podkreślamy, że jeżeli turbosprężarka odmawia posłuszeństwa, to winny jest sposób eksploatacji silnika przez właściciela. Jednocześnie jej awaria najczęściej wynika z uszkodzenia turbiny. Mimo iż jest to element technologicznie poprawnie wytworzony, to jednak jest podatny na awarie.
Wynika to z faktu, że jej wirnik zbudowany jest z materiałów takich, jak nikiel i chrom. Ich zadaniem jest uzyskanie lekkiego podzespołu, a także odpornego na temperaturę. Nie mniej jednak materiały te sprawiają, że turbina jest bardzo krucha, podatna na zanieczyszczenia i na obciążenia, którym jest poddawana podczas eksploatacji.
Ponadto gwizdanie turbiny mogą spowodować zanieczyszczenia, które się do niej dostały i powodują powstawanie ubytków w jej strukturze, która musi charakteryzować się zupełną szczelnością i optymalnym smarowaniem.
Inne objawy uszkodzonej turbiny
Pojawiających się objawów awarii związanych z turbosprężarką może być znacznie więcej. Do najważniejszych zaliczamy:
- odczuwalny spadek mocy silnika, co może wskazywać na nieszczelności w układzie dolotowym,
- metaliczne, niecharakterystyczne odgłosy,
- pojawienie się oleju w układzie dolotowym,
- załączenie się trybu awaryjnego silnika w chwili, gdy naciskamy pedał gazu,
- szarpanie, czyli brak płynnej jazdy podczas próby przyspieszenia,
- gwizd turbo podczas zwiększonych obrotów,
- wysokie zużycie oleju,
- niebieski dym z wydechu, wycieki, czarny dym,
- regularne zapalanie się kontrolki check engine.
Występowanie nietypowych dźwięków związanych z pracą turbiny może wynikać z luzów na wałku turbo. Wówczas bowiem dochodzi do tarcia pomiędzy łopatkami turbiny a jej obudową i również do pęknięcia obudowy stanowiącej wcześniej jednolity odlew. Najgorsza sytuacja dotyczy niemożliwości uruchomienia pojazdu, gdy turbina uległa zatarciu. Natomiast w przypadku turbin o zmiennej geometrii niepokojące hałasy mogą powodować również nagary, jak również zapieczone kierownice turbiny, bądź osady zatykające przewód oleju silnikowego.
Warto również wiedzieć, że sprawna turbosprężarka przeważnie pracuje wyjątkowo cicho. Natomiast w niektórych modelach ciche pogwizdywanie spod maski podczas wciśnięcia gazu jest normalnym zjawiskiem. Dlatego należy martwić się dopiero wtedy, kiedy zaczyna ona pracować wyraźnie głośniej, a także w przypadku pojawienia się któregoś z wymienionych objawów. Należy wówczas przerwać jazdę i wyłączyć silnik. Jednak najlepiej będzie, gdy samochód przetransportujemy na lawecie do warsztatu samochodowego.
Co należy zrobić, gdy zaobserwujemy, że turbina źle pracuje?
Najbardziej właściwą reakcją na występowanie różnych symptomów uszkodzeń w samochodzie m.in. wyżej wymienionych jest oddanie samochodu do warsztatu samochodowego. Znaleźć usterkę i wyciągnąć poprawne wnioski dotyczące przyczyn jej powstania może tylko fachowiec w punkcie serwisowym. Posiada on odpowiednią wiedzę i specjalistyczny sprzęt. Przecież nie tylko zepsuta turbina gwiżdże, ale źródłem podobnego hałasu mogą też być inne elementy budowy pojazdu oraz inne układy.
Dlatego też nie powinno się opóźniać wizyty w serwisie. W przypadku bowiem uszkodzeń pojazdu i tak nie unikniemy wydatków związanych z jego naprawą. Natomiast można je zmniejszyć. Wycie i świsty pod maską samochodu mogą również wynikać z innych powodów. Należą do nich np.: uszkodzenia elementów znajdujących się w komorze silnika, czy zaburzenia szczelności przewodów powietrza. Następnie uszkodzenia i zużycie uszczelek podczas eksploatacji, bądź luzy w rozrządzie. Nie mniej jednak najczęściej gwizdanie i piszczenie wynika z nieprawidłowo działającej turbiny, która musi być zdiagnozowana, a następnie wymieniona lub ewentualnie zregenerowana.
Profilaktyka dotycząca eksploatowania samochodu z turbosprężarką
Samochody wyposażone w turbosprężarkę należy odpowiednio eksploatować. Wynika to z faktu, że część ta pracuje w wyjątkowo ekstremalnym środowisku. Nie mniej jednak jednocześnie jest bardzo wrażliwa na niewłaściwe jej użytkowanie. W związku z tym kierowcy powinni trzymać się pewnych zasad chroniących turbo przed przedwczesnym zużyciem.
- Jazda powinna być tylko na rozgrzanym silniku, gdyż tzw. piłowanie na zimno w przypadku silnika z turbo może spowodować szybkie uszkodzenie turbiny. Wynika to z faktu, iż przez zimny silnik przepływa wtedy zimny olej, który nie zapewni odpowiedniego smarowania. Dotyczy to sytuacji, gdy obroty szybko wzrosną, co jest głównym zadaniem turbo.
- Konieczne jest schłodzenie rozgrzanego silnika po dłuższej jeździe. Zanim zatem odetniemy zapłon i w rezultacie zamkniemy obieg oleju, należy pozostawić silnik na wolnych obrotach przez kilka minut. Dzięki temu olej obecny w turbinie się nie zagotuje.
- Zastosujmy regularną kontrolę oleju, bowiem wirniki turbosprężarek niedobrze reagują na stary olej. Może on zalepiać łopatki, przyczyniając się w ten sposób do zatarcia tego podzespołu. Należy zatem używać świeżego oleju o odpowiedniej lepkości i nie przekraczać okresów serwisowych. Ponadto zaleca się bieżącą kontrolę poziomu oleju, ponieważ jego ubytki także mogą mieć wpływ na uszkodzenia turbosprężarki.
- Należy również dbać o filtry, które powinny być w miarę czyste. W innym przypadku znaczne zanieczyszczenia w silniku z turbo będą osadzać się na łopatkach wirnika, co może skutkować zatarciem. Pewnym rozwiązaniem, aczkolwiek ryzykownym jest tzw. przepalanie nagarów poprzez szybką jazdę na dynamicznych obrotach. Nie można jednak w tym przypadku przesadzać i zrobić to umiejętnie, aby nie spowodować możliwych szkód.
